Alegoria zniewolonej Polski zakutej w kajdany przez trzech zaborców (karta tytułowa cyklu Polonia, 1863). Reprodukcja rysunku Artura Grottgera w oprawie Donum Artis. Pierwowzory ilustracji tego cyklu znajdują się w Muzeum Sztuk Pięknych w Budapeszcie. Artur Grottger swoje rysunki wykonał w Wiedniu w roku powstania styczniowego, które miało miejsce na terenie Królestwa Polskiego. Z tego względu stały się rodzajem europejskiego reportażu, bieżącą dokumentacją powstania podaną w niezwykłej formie. Artysta na miejscu pomagał uchodźcom z zaboru rosyjskiego po zrywie niepodległościowym, za co spotkał go proces w Cesarstwie Austriackim i jeszcze pod koniec życia musiał je opuścić.

„(…) Grottger, gorączkowym okiem śledzący przebieg wypadków w kraju, chwycił za kredkę i po »Warszawie« stworzył cykl drugi, »Polonię«. Kraj nie ustawał w walce – artysta walczył później – ideą. W ogromnym trudzie i niedostatku, wyczerpany pracą na chleb powszedni dla rodziny – nie szczędził jednak nadwątlonych sił w tym dziwnym boju, w którym bronią były mu obrazy”. (…) „Powstaniec z roku sześćdziesiątego trzeciego nie walczy dla zwycięstwa. On walczy – dla idei. Tryumf jego objawi się nawet w klęsce, bo to tryumf – przyszłości. (…) »Warszawa« rozsławiła szeroko po świecie imię swego twórcy, tem słuszniej mniemał, że nowy cykl rozsławi dzieje niedoli narodowej. »Warszawa« była i w historyi tej epoki i w dziele artysty jakby hymnem ofiarnej ekstazy – »Polonia« miała być eposem, opowieścią o krwawych jej dziejach. W »Polonii«, podobnie jak w »Warszawie«, jak wreszcie potem w »Lituanii« – niema jednego jakiegoś bohatera o gromkiem nazwisku, któryby na siebie ściągał całą uwagę patrzącego. Tak było także w historyi tych czasów. Bohaterem jest bezimienny tłum oddanych idei ludzi. Znamy ich w zbiorowej postaci powstania. Psychologię jej Grottger odczuł do głębi”. Ze słów wstępu Antoniego Potockiego w albumie „Grottger-cykle”, wyd. H. Altenberga, Lwów.

Artur Grottger (1837–1867) – polski romantyk, autor mocnych i prawdziwych obrazów z czasu powstania styczniowego. Jego nazwisko – obok Gersona, Malczewskiego czy Matejki – zaliczane jest do najlepszych w polskiej narodowej szkole malarstwa historycznego. Jeszcze na początku XX wieku zakazane – reprodukowane fotograficznie czy tworzone w kolorze jako pocztówki – obrazy Grottgera stanowiły manifestację polskości, zyskały popularność jako podtrzymywana nadzieja ku odrodzeniu naszego kraju. Wciąż są w obiegu, inspirują pokolenia wolnej Polski, artystów, twórców sztuki narodowej.

„Jak mnie to powstanie na duchu wskrzesiło i z odmętów wyrwało. Wskazało drogę i natchnęło do pracy. A było z czego czerpać artyście, tyle bohaterstwa, tyle bólu, łez świętych, żałoby, tyle bratnich serc złamanych we własnej ukochanej ojczyźnie”. A. Grottger profesjonalną naukę plastyki rozpoczął w roku Wiosny Ludów. Jego najbliżsi – jak na różne sposoby spora część rodaków – walczyli o suwerenność zabranego kraju. Dlatego nieprzypadkowe było to, jaką tematykę poruszał w swoich dziełach.