Poczet królów i książąt polskich: Henryk III Walezy (król Polski w roku 1574). Reprodukcja słynnego portretu malowanego przez Leonarda Stroynowskiego z rysunku Jana Matejki. Historyczny poczet królów i książąt polskich – znany nam z lekcji historii, a wizerunki, stroje królewskie i książęce pamiętamy jak nie z książek, to choćby z banknotów. Poczet został odmalowany w kolorze przez Z. Papieskiego oraz L. Stroynowskiego według rysunków Matejki.

„Z Bożej łaski król Francji i Polski, wielki książę litewski”

Henryk III Walezy (fr. Henri de Valois, ale właściwie Edward Aleksander) – pierwszy elekcyjny król Polski (wybrany w 1573, koronowany w 1574 r.), król Francji jako Henryk III (ostatni z dynastii Walezjuszów), członek Domu Francji (książę Angoulême, Orleanu i Andegawenii). Królewicz francuski, obrany za wpływami Zborowskich, Radziwiłłów i Chodkiewiczów. Uszedł skrycie do Francji. Wybrany na pierwszej wolnej elekcji brat króla francuskiego Karola IX. Henryk Walezy, był człowiekiem niezwykle zepsutym i lekkomyślnym. Ułożone podczas elekcji „Artykuły Henrycjańskie” ograniczyły wielce władzę królewską i zawierały niebezpieczny ustęp, iż złamanie podyktowanych nowemu królowi warunków, rozwiązuje umowę między królem a narodem zawartą i uwalnia naród od posłuszeństwa. Królewicz francuski, który wzrósł i wychował się wśród wyobrażeń o nieograniczonej władzy królewskiej, przyjął wszystkie warunki w mniemaniu, że gdy zechce będzie mógł ich nie dotrzymać. Uśmiechała mu się myśl, że posiędzie potężne na Wschodzie królewstwo, ale ciężkich obowiązków królewskich sprawować nie chciał i nie umiał, do Polski nie przylgnął, poważnie o przyszłej swojej roli w Polsce nie myślał. Na pierwszą wiadomość o śmierci brata Karola IX. uciekł do Francji, na przysięgę narodowi złożoną nie dbając. Jedyną, troską jego było to tylko, aby tronu we Francji nie stracić, a obojętnem było mu dobro i los kraju, o którego koronę tak gorliwie zabiegał. Na podstawie: Wyd. Salonu Malarzy Polskich w Krakowie.

Wytworny panicz modnego dworu,
W sarmackie dostał się kraje,
Lecz w nich nie zastał tego poloru,
Jaki francuski dwór daje.
A chociaż znalazł dzielnych serc krocie,
I prawic, co wrogów grzmocą:
Przeniósł francuskie nad nie łakocie,
I umknął z Polski precz, nocą.

(Władysław Bełza)

Jan Matejko to zdecydowanie najbardziej znany malarz polskiej historii. W XIX wieku, w czasach jarzma austriacko-prusko-rosyjskiego, przedstawiał na płótnach kawał zagadnień towarzyszących istotnym wydarzeniom mającym miejsce w niemal tysiącletnich dziejach naszego kraju. Nie stronił od unowocześniania swoich arcydzieł poprzez mieszanie wątków, postaci i innych niekonwencjonalnych rozwiązań, które możemy sprawdzić w muzeach, albumach lub wystawić reprodukcje poligraficzne Donum Artis na swoich ścianach i dać się przyjrzeć również innym.

Za słowami Michała Krajskiego z tygodnika Polska Niepodległa: „Można powiedzieć, że malarz ten był kimś więcej niż wielkim artystą – także nauczycielem narodu, który ukazywał momenty świetności i upadku, jakie przeżywała nasza ojczyzna”.