Zbiór portretów historycznych

Poczet królów polskich: Kazimierz II Sprawiedliwy (władca w latach 1177–1194). Reprint słynnego portretu z rysunku Jana Matejki. Historyczny poczet królów – znany z historycznych lekcji, a wizerunki, stroje królewskie i książęce pamiętamy jak nie z książek, to choćby z banknotów. Portrety z albumu wydanego nakładem Maurycego Perlesa, Wiedeń 1893. Źródło: Biblioteka Narodowa (digitalizacja obiektów w ramach projektu Patrimonium).

Kazimierz II Sprawiedliwy (Pogrobowiec) – władca z rodu Piastów, książę zwierzchni Polski (książę krakowski, z włączonym do księstwa Kaliszem i Gnieznem). Książę wiślicki, sandomierski, mazowiecki i kujawski. Zwołuje zjazd do Łęczycy 1180 i uzyskuje tron zwierzchniczy, łączy Małopolskę i Mazowsze. Wprowadzony przez bunt magnatów na tron Krakowski, starał się Kazimierz władzę swoją uprawnić, tron ubezpieczyć, państwo od nowych wstrząśnień uchronić. Wielki zjazd w Łęczycy z udziałem książąt dzielnicowych, biskupów i panów świeckich z całej Polski potwierdził następstwo tronu w najmłodszej linji piastowskiej Kazimierza, a zasadę senjoratu obalił. Papież Aleksander III. zatwierdził uroczyście Łęczyckie uchwały. Kazimierz wywdzięczył się dostojnikom kościelnym za poparcie jego dążeń uwolnieniem dóbr kościelnych od niektórych ciężarów prawa książęcego. Na zewnątrz dzięki zręcznej polityce Kazimierza podniósł się wpływ Polski w stosunku do pogranicznych ziem ruskich: utwierdziło się polskie zwierzchnictwo nad Włodzimierzem, Bełzem i Brześciem. Także na Rusi Czerwonej uzyskał Kazimierz znaczne wpływy przez wyparcie Węgrów z Halicza, poskromienie zbuntowanych bojarów i osadzenie na tronie halickim wygnanego księcia Włodzimierza. Żaden z synów Krzywoustego nie połączył w swem ręku tylu dzielnic co Kazimierz. Przekazał on jako dziedzictwo dwom małoletnim synom Leszkowi i Konradowi ziemie: Sandomierską, Krakowską, Kujawy, Mazowsze, Łęczycką i Sieradzką. Przydomek Sprawiedliwy nadano Kazimierzowi dopiero kilkaset lat później. Wincenty Kadłubek księcia sprawiedliwości opisywał w kronice: „Nadzwyczaj szlachetna wytworność tak postaci, jak rysów twarzy oraz sama wysmukła budowa ciała, nieco przewyższająca wysokością ludzi średniego wzrostu. Spojrzenie jego ujmujące, nacechowane jednak jakąś pełną szacunku godnością. Mowa zawsze skromna, zaprawiona jednak wytwornym dowcipem”. Sytuacją niezwykłą, także wspomnianą przez Kadłubka, był wygrany pojedynek Kazimierza z poddanym w kości (o srebro). „Wtedy gracz uniesiony jakimś szaleńczym gniewem podnosi pięść, z rozmachem uderza księcia w twarz —i pod osłoną nocy wymknąwszy się z rąk krzyczących wokół niego ludzi rzuca się do ucieczki. A kiedy go wreszcie z trudem odszukano, postawiono przed radą książęcą i wszyscy się domagali, aby go rozszarpać na kawałki jako winnego obrazy majestatu”. Kazimierz nie wymierzył żadnej kary, okazał łaskę, a nawet obdarował krzywdziciela. „Nauczył mnie bowiem, abym pamiętał, że dla księcia niebezpiecznie jest wdawać się w gry, jeszcze niebezpieczniej nawet w najmniejszych sprawach zdawać się na łaskę niepewnego losu. Przezornie bowiem powinni władcy władać, nie ślepym trafem. Ogromnie wdzięczni jesteśmy Janowi, gdyż co się mnie tyczy, dzięki niemu odtąd nic już więcej nie powierzę lekkomyślności albo przypadkowemu trafowi”.

Na podstawie: Wydawnictwo Salonu Malarzy Polskich w Krakowie

Jan Matejko to zdecydowanie najbardziej znany malarz polskiej historii. W XIX wieku, w czasach jarzma austriacko-prusko-rosyjskiego, przedstawiał na płótnach kawał zagadnień towarzyszących istotnym wydarzeniom mającym miejsce w niemal tysiącletnich dziejach naszego kraju. Nie stronił od unowocześniania swoich arcydzieł poprzez mieszanie wątków, postaci i innych niekonwencjonalnych rozwiązań, które możemy sprawdzić w muzeach, albumach lub wystawić reprodukcje poligraficzne Donum Artis na swoich ścianach i dać się przyjrzeć również innym.
Za słowami Michała Krajskiego z tygodnika Polska Niepodległa: „Można powiedzieć, że malarz ten był kimś więcej niż wielkim artystą – także nauczycielem narodu, który ukazywał momenty świetności i upadku, jakie przeżywała nasza ojczyzna”.