Powstanie Wielkopolskie 1918/19 w akwarelach Leona Prauzińskiego. Wiktoria grudniowa, ilustracja z cyklu 12 obrazów. Zbiory Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu.

Powstanie grudniowe w Wielkopolsce. Rozpoczęło się 27 grudnia 1918 roku – po godz. 16:00 na ul. Wilhelmowskiej (dzisiaj Aleje Marcinkowskiego) w Poznaniu.
Mal. Leon Prauziński (1895–1940)

Z artystycznych kart pocztowych Leona Prauzińskiego – artysty i żołnierza. W latach 1921–23 Prauziński, na podstawie szkiców wykonanych w czasie powstania, namalował 12 obrazów olejnych ukazujących sceny walk. Podczas okupacji obrazy zostały zniszczone przez Niemców. Pozostały po nich jedynie pocztówkowe reprodukcje wydawane okazjonalnie od czasów międzywojnia.

Greater Poland Uprising 1918/1919, Leon Prauziński’s painting
Donum Artis Edition. Printed in Poland

Leon Prauziński – żołnierz, malarz, rysownik („z ołówkiem i karabinem”). Uczył się w gimnazjum w Poznaniu i Ostrowie Wielkopolskim. To właśnie Ostrów Wlkp. na miesiąc przed wybuchem powstania wielkopolskiego był pierwszy miastem w zaborze pruskim, które ogłosiło niepodległość – Republika Ostrowska (Rzeczpospolita Ostrowska, 10–26 listopada 1918). Dwa lata wcześniej, poborowy Prauziński został powołany do armii niemieckiej na front zachodni IWŚ, brał udział m. in. w walce o francuską twierdzę Verdun. Został ranny w Lasach Aragońskich. Powrócił do Poznania w wyjątkowym czasie historycznym, brał udział w konspiracyjnych przygotowaniach do powstania, w Polskiej Organizacji Wojskowej Zaboru Pruskiego. Walczył w grupie powstańczej Stanisława Nogaja. Następnie także na froncie zachodnim powstania pod Wolsztynem i Zbąszyniem, na froncie południowym w rej. Miejskiej Górki. Nie ominął go czynny udział w wojnie polsko-bolszewickiej (1919–1921). Maturę zdał w niepodległej Polsce (poznańskie gimnazjum Marii Magdaleny). Najpierw studiował na Wydziale Rolnym Uniwersytetu Poznańskiego, a po kilku latach wyjechał i ukończył wydział malarstwa ASP w Monachium. Ilustrował czasopisma: „Kurier Poznański”, „Orędownik”, „Przewodnik Katolicki”, „Tęcza”, „Żołnierz Wielkopolski”. Prace artystyczne L.Prauzińskiego mocno widoczne są w książce „W marszu i w bitwie. Szlakiem Powstańców Wielkopolskich”. Malował obrazy na zlecenie Ministerstwa Spraw Wojskowych. Prauziński należał do międzywojennej elity intelektualnej, a jego obrazy i ilustracje o wymowie patriotycznej rozwścieczały Niemców. Autor licznych malowanych i rysunkowych scen batalistycznych z okresu Powstania Grudniowego. Cykl 12 obrazów olejnych namalował na podstawie szkiców wykonanych w czasie powstania, ale oryginały zostały zniszczone przez Niemców podczas następnej okupacji. Zachowały się tylko reprodukcje w postaci 12 kart pocztowych (drukowanych okazjonalnie od czasów 20-lecia międzywojennego). Niemcy, trudno wspominający czas 27.12.1918 – 16.02.1919, wciągnęli powstańców na listy proskrypcyjne. Po wybuchu II wojny światowej, Gestapo osadziło i zamordowało Leona Prauzińskiego w Forcie VII Twierdzy Poznań (właśc. KL Posen), który był pierwszym obozem koncentracyjnym założonym przez Niemców na terenie okupowanych ziem Polski – miejscem uwięzienia i kaźni Wielkopolan. Z ok. 45 tys. więzniów, 20 tys. nie ocalało. Obóz nazywany przez Niemców „obozem krwawej zemsty” (za heroiczną postawę Polaków i przegrane Powstanie Wielkopolskie).